De kwadratuur van de cirkel

.

Advies 1
De discussie over de ideale structuur voor de vakbeweging is als een zoektocht naar de kwadratuur van de cirkel. (vrij naar Jan Mertens).
Aangezien die zoektocht eindeloos is en er toch praktisch moet worden gehandeld, komt het voor de effectiviteit van de vakbeweging vooral aan op goede persoonlijke verhoudingen.

Toelichting - De FNV gaat onder leiding van kwartiermaakster Jetta Klijnsma opnieuw in discussie over de meest gewenste structuur. Dergelijke discussies hebben zich zich vaker voorgedaan. Zelf heb ik enkele daarvan beschreven in de inleiding van de heruitgave van het Blauwzwarte Boekje. Samen met Hugo Kooster en Vincent Vrooland heb ik in 1986 deze heruitgave op uitnodiging van de Vakbondshistorische Vereniging, 40 jaar na verschijning, bezorgd. Die inleiding is op deze website terug te lezen. Met het Blauwzwarte Boekje beoogde de Raad van Vakcentralen, waarin NVV, KAB en CNV met elkaar samenwerkten, de permanente discussie voor altijd te beslechten. Het is niet gelukt. De Raad van Vakcentralen zelf hield op te bestaan in 1954, toen de bisschoppen het lidmaatschap van het NVV voor katholieke werknemers afraden. Niemand heeft er destijds een traan omgelaten. Naar aanleiding daarvan verzuchte Jan Mertens eens: beter een slechte structuur die werkt, dan een perfecte structuur die niet werkt.

Advies 2
Aan elke discussie over structuren hoort een intensieve discussie over de koers vooraf te gaan en dat is onder de huidige maatschappelijke omstandigheden meer dan wenselijk, omdat
- die volstrekt anders zijn dan destijds toen het stelsel van sociale voorzieningen is opgebouwd;
- de demografische verhoudingen volstrekt anders zijn dan toen;
- en de programma's die bijna 40 jaar geleden de inhoudelijke basis zijn geworden voor de FNV, over hun houdbaarheidsdatum heen zijn.

Toelichting - (Van de website www.vakbondshistorie.nl - over de auteur van 'Een visie ter visie')
Welbeschouwd heeft de katholieke econoom A.L.M. Arnolds al in 1967 de eerste steen gelegd voor de latere FNV. Hij zegt dan in een inleiding dat de drie vakcentrales CNV, NKV en NVV vrijwel hetzelfde beleid voeren en vraagt zich af wat dan nog het nut is van aparte confessionele vakcentrales. Twee dingen staan het NKV te doen: beheer en behoud van de sociale rechtsorde en de hervorming van de samenleving. Maar doen die andere vakcentrales dat ook niet? Of kunnen we dat als 'katholieken' beter dan zij? Zo niet, waarom bestaat het NKV dan eigenlijk als aparte organisatie?, filosofeert Arnolds hardop. In 1975 schrijft hij 'Een visie ter visie', waarin hij daarop voortborduurt. Arnolds geeft de spanning aan die bestaat tussen het behoud van het goede en verandering van de maatschappij: 'De belangenbehartiging die zich binnen de gevestigde orde afspeelt kan namelijk tot gevolg hebben, dat deze orde, die men wil veranderen, sterker wordt geconsolideerd, dat door de bereikte voordelen de eigenlijke en diepere tegenstellingen en gebreken worden toegedekt, en daarmee de veranderingsimpuls ten aanzien van de diepere lagen van het maatschappelijk bestel eerder wordt verzwakt dan versterkt.' Arnolds schrijft in het laatste hoofdstuk van 'Een visie ter visie' dat belangenbehartiging juist de hefboom moet worden voor maatschappelijke hervormingen. 'Natuurlijke tegenstrevers zijn daarbij werkgevers en het grootkapitaal. Hieruit resulteert een onderlinge verhouding die men rustig die van tegenstanders en strijd kan noemen. Het heeft niets te maken met dogmatisch marxisme als men deze situatie als feitelijke klassenstrijd kenschetst.' Hij prijst weliswaar het overlegmodel, maar wijst er met nadruk op dat het meedogenloze kapitalisme van de negentiende eeuw alleen met harde strijd op de knieën is gekregen. En dat het NKV dus ook een strijdorganisatie moet blijven. Het is al een beetje alsof je de radicale Arie Groenevelt van de Industriebond NVV hoort praten. Arnolds komt dan ook tot de conclusie dat drie vakcentrales, die alle drie hetzelfde doen, wat te veel is van het goede. Hij pleit voor vergaande samenwerking met NVV en CNV. Belang: Mede op basis van deze en eerdere ideeën van Arnolds over de koers van het NKV besluiten NKV en NVV in 1975 op te gaan in de Federatie Nederlandse Vakbeweging, de FNV. Het CNV haakt tijdens de besprekingen af, omdat die vakcentrale strijd afwijst en kiest voor overleg. Het CNV laat bovendien de eigen christelijke identiteit zwaarder wegen dan de belangenbehartiging van de leden. Volgens Arnolds en het NKV kun je als lid van de FNV best een goed katholiek blijven.

Advies 3
Het ledenbestand van de vakbeweging is een afspiegeling van de arbeidsmarkt in de jaren tachtig. Naast goede persoonlijke en solidaire verhoudingen en een nieuwe inspirerende koers is een overtuigend plan van aanpak nodig om van het ledenbestand een betere afspiegeling van de arbeidsmarkt te maken.

Toelichting - Uit In memoriam Johan Stekelenburg, De juiste man op de juiste plaats op het juiste moment.
"Het aanhoudend ledenverlies is voor Pont in 1986 aanleiding tot een diepgaand zelfonderzoek. Het rapport De FNV over 14 jaar schetst een kritische stand van zaken van de grootste vakcentrale en geeft een strategie aan om in ieder geval de 21ste eeuw te halen. Onderdeel van het rapport is een attitudeonderzoek onder leden en niet-leden van de vakbeweging. Daaruit blijkt dat er een heel anders tegen de FNV wordt aangekeken dan de doorsnee vakbondsbestuurder op de ledenvergaderingen ervaart. Maar ook dat het ledenbestand van de FNV-bonden een afspiegeling is van de arbeidsmarkt van de jaren vijftig. De nieuwe werknemers – werknemers in sectoren en beroepen die sindsdien zijn opgekomen, vrouwen, allochtonen, jongeren – zijn zwaar ondervertegenwoordigd.
De kritische zelfanalyse is voor menig FNV-bestuurder en –kaderlid moeilijk te aanvaarden. Pont, de boodschapper van het slechte nieuws, wordt er haast persoonlijk op aangekeken. In 1988 neemt hij een aanbod van Lubbers voor een overstap naar Binnenlandse Zaken aan en maakt zo de weg vrij voor Stekelenburg. In de negen jaar van zijn FNV-voorzitterschap zal hij uitvoerig putten uit de analyse die Pont hem heeft nagelaten.
Johan Stekelenburg geeft zijn visitekaartje af met de actie ’t Kan anders, beter! Op het Museumplein legt de vakcentrale haar defensieve imago af, laat iets van haar nieuwe gezicht zien, toont een verfrissend elan. Stekelenburg wordt daar steeds sterker de representant van. Maar dat wil niet zeggen dat zijn rol onomstreden is en dat de bonden zich gemakkelijk aan zijn leiding onderwerpen. Integendeel… menigmaal laten media weten dat hij wordt teruggefloten door zijn bonden. Dat staat zijn populariteit onder vakbondsleden en niet-leden nauwelijks in de weg.
Onder Stekelenburg verandert het imago van de FNV. Rood wordt Grieks blauw (zoals Hans Pont ooit het pastelgroen in het FNV-beeld noemde), het tegendenken wordt meedenken, er wordt getracht over de eigen schaduw heen te springen. En dat lukt. Als de FNV in 1996 haar 20-jarig bestaan viert in de Amsterdamse Westergasfabriek projecteert Stekelenburg de ledenontwikkeling in die periode. De grafieklijn loopt van 1976 gestaag omlaag tot 1988 en sindsdien gestaag omhoog. Het verleidt de ook aanwezige Wim Kok tot de opmerking dat het maar goed is dat hij tijdig is teruggetreden…"

Advies 4
De discussie over een nieuwe vakbeweging zou in alle openheid moeten worden gevoerd, eigenlijk op de wijze die bij een nieuwe vakbeweging past, - dansend en boksend - buiten de huidige bondsstructuren om en waaraan ook belangstellenden die nog geen vakbondslid zijn kunnen deelnemen. Social media zouden daarbij volop ingezet moeten worden.

Op dit moment zijn er naar mijn waarneming 3 plaatsen in de social media waar vakbondsleden in besloten kring met elkaar in discussie kunnen gaan:

• LinkedIn Groep (ex-) FNV-medewerkers
• Facebook groep De Nieuwe Vakbeweging (in NL)Face
• Facebook groep fnv
  

Verder lezen

• Een onooglijke boekje met ingrijpende gevolgen
• Op zoek naar de kwadratuur van de cirkel
• Definitief Besluit Dalfsen, 3 december 2011, 1700u
• Kwartiermakers aan de slag om nieuwe vakbeweging gezicht te geven
• Website Kwartiermakers

Facebook