Vakbondsbestuurders zijn onderhandelaars. Openlijk enthousiasme laten blijken voor de laatste handtekening onder een akkoord is gezet, kunnen ze zelden opbrengen. Toch zou het de voorzitters van de grootste FNV-bonden sieren als ze die beroepsgedeformeerde houding afleggen als het om de voorstellen van Jetta Klijnsma, om de eigen vakbeweging, gaat. Vakbondsleden zijn er niet mee gebaat als er tot 23 juni nog om de laatste punt en komma wordt gestreden.

De voorstellen die Jetta Klijnsma en haar mede-kwartiermakers op 1 mei hebben gepresenteerd, verdienen waardering. In korte tijd hebben ze de contouren van een moderne vakbeweging geschetst, waarmee tegemoetgekomen wordt aan tal van wensen die al lange tijd rond de FNV leven. De organisatie gaat uit van de leden zelf, zij bepalen van welk onderdeel ze de dienstverlening voor hun eigen werksituatie het meest zinvol achten, zowel in het individuele vlak als aan de onderhandelingstafel. Komt er verandering in die werksituatie dan kan er ‘traploos’ worden overgestapt naar een ander onderdeel. Naast de keuze voor de bedrijfstak staat het leden vrij zich aan te sluiten bij dwarsverbanden op grond van beroep of leeftijd om zo aan waardevol geachte netwerken deel te nemen. Over alle groepen heen is er de samenbindende koepel, waarvan zij rechtstreeks het ledenparlement kiezen en de voorzitter. In feite verdwijnen hiermee de huidige bonden, de door bondsvoorzitters gevormde federatieraad en het indirect gekozen federatiebestuur en de federatievoorzitter. Beknopt samengevat voldoen de voorstellen dus aan inzichten over maatwerk en directe democratie voor vakbondsleden.

De reacties van de voorzitters van de grootste FNV-bonden op de voorstellen zijn zuinig. Na een ‘positieve beoordeling’ komen ze met mitsen en maren, die de uitkomst op 23 juni nog volstrekt in het ongewisse laten. Bondgenotenvoorzitter Henk van der Kolk in een reactie op NOS Radio 1: “Het is nog te vroeg om volmondig ja te zeggen.” En: “Er zijn nog enkele verbeterpunten, zoals de sectorale indeling die tot gedwongen opsplitsing kan leiden, en de financiële invulling”. Corrie van Brenk houdt zich bij BNR-radio evenzeer op de vlakte: “Leidt dit inderdaad tot de gewenste versterking, we moeten er niet nog versplinterder uitkomen. Hoe zien de statuten eruit? Krijgen de leden dezelfde kwaliteit aan dienstverlening? Maar het gaat niet om mijn mening, de leden zullen beslissen.” Meestal geven vakbondsbestuurders een duidelijk advies aan de leden, positief als het een onderhandelingsresultaat betreft dat ze zelf hebben bereikt. En negatief, zoals Bondgenoten en AbvaKabo bij het pensioenakkoord hebben gedaan waarin ze onvoldoende van hun gading vonden. Nu mogen de leden het zelf beslissen…

Uiteraard past de beide bondsvoorzitters enige bescheidenheid. Ze zijn er medeverantwoordelijk voor dat de FNV in de huidige crisis is beland. Als de FNV nog steeds een emancipatiebeweging wil zijn, een die de zelfredzaamheid van werknemers bevordert, dan is het op zich al een blamage dat er geprononceerde politici als Han Noten en Jetta klijnsma aan te pas hebben moeten komen om de weg uit het moeras te wijzen. Daarnaast moeten zij nog maar eens kijken naar de aanleiding van dit alles: het pensioenakkoord. Verbitterd is er binnen de FNV over details gestreden, met als omstreden uitkomst een verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd naar 66 jaar in 2020. De Kunduz-coalitie heeft er in 2x 24 uur een streep doorgehaald. De verhoging begint al in 2013.. Wat men daar ook van kan vinden, het geeft evenzeer aan dat Bondgenoten en AbvaKabo met hun rug naar de politieke werkelijkheid en de toekomst hebben gestaan.

Het is niet zo dat de bedenkingen van Van der Kolk en Van Brenk met betrekking tot financiën en risico van versplintering zonder grond zouden zijn. Maar het gaat om de houding waarmee je ernaar kijkt. Neem je het ‘op het zere been’, zoals Johan Stekelenburg zou hebben gezegd, of maak je er een halszaak van? Straal je vertrouwen uit dat de nieuwe leiding op verstandige wijze de verschillende dilemma’s weet te doorbreken?

Met de voorstellen van Klijnsma is zeker nog niet het laatste woord over de nieuwe vakbeweging gezegd. Hoe gedetailleerd de uitwerking, zelfs tot in toekomstige statuten aan toe, ook is. De missie, de uitgangspunten, de dynamiek in de veranderingen waarmee rekening moeten worden gehouden, het leest als de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Alle beschaafde landen hebben die onderschreven, maar geven daar ieder op een eigen wijze invulling aan. Enzo ook de politieke en maatschappelijke groepen daarbinnen. Eén van de eerste opdrachten aan de nieuwe vakbeweging moet dan ook zijn, zichzelf van een ziel te voorzien. Hoe wil zij staan in de samenleving, naast of tegenover andere krachten en welke samenleving streeft zij na? De bepaling hiervan is in dubbel opzicht dringend gewenst. Het geeft het samenbindende kader voor de collectieve belangenbehartiging in de verschillende sectoren. En het biedt de basis voor de beoordeling van toekomstig kabinetsbeleid.

Jetta Klijnsma biedt alle bondsvoorzitters de kans om met gepoetste schoenen uit de interne crisis te komen. Aarzelingen passen daar niet bij. Gewone vakbondsleden, gewone werknemers, willen een vakbeweging die eensgezindheid uitstraalt. Een beweging die op effectieve wijze hun belangen in sector en samenleving weet te behartigen. En een duidelijk stempel op de arbeidsverhoudingen weet te drukken. Dan wordt het weer leuk om vakbondslid te zijn. Dus Henk, dus Corrie, een beetje enthousiaster graag…