Na enkele afhakers zeggen nu steeds meer bonden dat ze zaterdag 23 juni de oprichtingsakte van een nieuwe FNV gaan tekenen. Lijkt het nu toch eind goed, al goed? Kan Agnes toch nog met gepoetste schoenen nog de FNV verlaten? Wordt het durven? Of doormodderen en gaat de veenbrand na de lippendienst aan de vernieuwing gewoon door? Als de FNV-top het zaterdag niet aandurft ook tot een FNV-breed discussieproject te besluiten over wat de nieuwe vakbeweging wil zijn en tot een referendum over de nadere uitwerking van de voorstellen van Jetta Klijnsma, gekoppeld aan de rechtstreekse verkiezing van de voorzitter, moet gevreesd worden dat het bij voortmodderen blijft.

De FNV-leiders hebben zich lange tijd slechts in één opzicht onderscheiden van het orkest op de Titanic, dat onverstoorbaar bleef doorspelen na op een ijsberg te zijn gelopen. Hun muziek was niet om aan te horen. Iedere reflectie die verder reikte dan het heel directe eigen korte termijn belang ontbrak. Terwijl er volop werk aan de winkel is. De Kunduz-coalitie heeft laten merken lak te hebben aan voor de vakbeweging waardevolle regelgeving. Dat belooft weinig goeds voor na de verkiezingen. De sociaaleconomische problematiek verandert door de aanwezigheid van een sterke vakbeweging weliswaar niet, maar de aanpak waarschijnlijk wel. Beseffen de FNV-leiders dat nu dan eindelijk ook?

Het pensioen-akkoord heeft diepe wonden geslagen. Het wantrouwen tussen FNV-leiders onderling is tot immense hoogte gestegen. Het is op zich al een blamage dat zij zich door politiek geprononceerde personen als Herman Wijffels (CDA) en Han Noten (PvdA) met de Verklaring van Dalfsen en Jetta Klijnsma (PvdA) met haar op 1 mei gepresenteerde voorstellen  een uitweg  hebben moeten wijzen.  

Op zich is het niet zo verwonderlijk dat Jetta’s voorstellen geen onverdeeld positief onthaal hebben gekregen. Er was een enorm inhoudelijk verschil van mening, over het pensioenakkoord, er was een vertrouwensbreuk tussen personen. Dan is een verandering van de FNV-structuur niet direct een voor de hand liggende oplossing. Het vergt enige verbeeldingskracht de positieve kanten ervan te zien. Een meerderheid der FNV-leiders ziet dat gelukkig nu ook.

Het was treurig dat enkele bonden dat perspectief nog niet zien. De Zelfstandigen-in-de-bouw begrijpen niet dat ze altijd een doorgangshuis zullen blijven, want dat is eigen aan het zzp-bestaan. De ANBO begrijpt niet dat ze binnen de structuur van Jetta voor alle oudere leden kan optreden, daarbij niet gehinderd door de bonden, die ook ouderen organiseren. De twijfelende AOb ziet nog niet dat ze ook kan gaan optreden voor onderwijzend personeel is dat elders is georganiseerd, bijvoorbeeld bij de AbvaKabo.

De voorstellen van Jetta zijn zo gek nog niet, al zijn ze niet af. Het is jammer dat ze niet door alle bonden met beide armen zijn verwelkomd. Kennelijk zat het onderlinge wantrouwen dwars. Het hielp dan ook niet dat Henk van der Kolk zijn afscheid, anders dan Agnes Jongerius,  nog steeds niet heeft aangekondigd, hoewel dat bij de presentatie van het Dalfsen-Akkoord is gemeld. Maar wat te denken van de toelichting op het meedoen van Bondgenoten, die door de Volkskrant is opgetekend? “Het gevaar van versplintering is afgewend. De bond kan als één bond aanhaken bij de nieuwe vakbeweging. Bondgenoten krijgt tijd en ruimte om zich in sterke sectoren te gaan organiseren’. Je kunt deze verklaring lezen als een brevet van onvermogen, want moet Bondgenoten wat in al die jaren van zijn bestaan niet is gelukt nu nog in sterke sectoren gaan organiseren? Maar ook als een dreigement, want wanneer is de tijd en de ruimte nu eens opgesoupeerd? Maar op zijn minst leest de verklaring als een hypotheek op de toekomst.

 Het congres van 23 juni wordt geen mislukking. Maar ook geen onverdeeld succes als niet wordt besloten de leden er nu echt over de bondsgrenzen heen rechtstreeks bij de vernieuwing te betrekken. Allereerst zou er een breed discussieproject moeten worden gestart, dat op korte termijn een programma oplevert, waarmee het komende kabinetsbeleid tegemoet kan worden getreden. En voor de langere termijn een visieprogramma oplevert, waarin helder wordt aangegeven wat de FNV voor beweging wil zijn binnen alle veranderingen die zich op de arbeidsmarkt voordoen en wat voor positie zij kiest in alle dilemma’s waar de samenleving voor staat. Zo’n discussieproject bevordert de samenhang en schept een nieuw elan.

Een tweede afspraak op het congres van 23 juni zal moeten zijn de uitkomst van de voortgezette structuurdiscussie aan een FNV-breed referendum te onderwerpen in samenhang met de verkiezing van een nieuwe FNV-voorzitter. De huidige FNV-leiders hebben zich te zeer gediskwalificeerd om voor hen keuzes te maken. Door te besluiten tot een breed discussieproject en een rechtstreeks referendum kan worden voorkomen dat de veenbrand na enige tijd weer bovengronds komt.

Amsterdam, 19 juni 2012